Jak błękitno-zielona infrastruktura zmienia nasze miasta na lepsze?

Witaj w nowym, szóstym już sezonie podcastu. Nowy rok, nowe wyzwania i nowe tematy, które będziemy poruszać w naszych rozmowach. Ten sezon będzie obfitować w różne wątki związane z miastami i ich przyszłością. Choć nie wszystkie z nich są jeszcze wybrane, już teraz mogę zdradzić, że jednym z tematów będzie proces tworzenia inwestycji miejskich, szczególnie w kontekście współpracy z inwestorami. Tłem dzisiejszej rozmowy jest jednak błękitno-zielona infrastruktura (BZI), niezwykle istotny element współczesnego projektowania miast.

Architektura krajobrazu: historia pasji i zawodu

Aby zrozumieć znaczenie BZI, zaczniemy od przybliżenia historii mojego gościa, Dariusza Malinowskiego. Jak sam opowiada, jego pasja do architektury krajobrazu zrodziła się już w młodości, w krajobrazowych okolicach Mazowsza. 

„Zawsze zastanawiałem się, czy chcę być artystą malarzem, plastykiem, czy może architektem” – wspomina Dariusz. Inspiracje artystyczne i rodzinne tradycje malarskie skierowały go jednak ku architekturze krajobrazu, która pozwala łączyć techniczne umiejętności z wrażliwością artystyczną. Po ukończeniu edukacji w zakresie architektury krajobrazu otworzył swoje własne studio – Malinowski Design. Już od 22 lat realizuje projekty, łącząc technologię z naturą.

Błękitno-zielona infrastruktura: definicja i znaczenie

Błękitno-zielona infrastruktura (BZI) to koncepcja, która od dekad funkcjonuje w literaturze projektowej, urbanistycznej i przyrodniczej. Obecnie, w kontekście zmian klimatycznych, zyskuje ona na znaczeniu. Czym jednak jest BZI? Jak podkreśla Dariusz, to narzędzie urbanistyczne, które integruje elementy natury – zieleń, wodę i przyrodę – z tkanką miejską. Celem jest poprawa jakości życia mieszkańców oraz adaptacja do zmian klimatu.

Dariusz zwraca uwagę, że BZI to podejście multidyscyplinarne, angażujące architektów krajobrazu, urbanistów, inżynierów sanitarnych i drogowych. Kluczem do sukcesu jest współpraca między różnymi branżami oraz wykorzystanie rozwiązań opartych na mechanizmach funkcjonujących w przyrodzie, określanych mianem Nature-Based Solutions (NBS). Choć NBS mają szersze zastosowanie, BZI koncentruje się na obszarach miejskich.

Woda jako atut czy problem?

Jednym z fundamentalnych zagadnień związanych z BZI jest postrzeganie wody. Architekt krajobrazu widzi w niej atut, podczas gdy instalatorzy traktują wodę opadową jako problem. Współczesne modele matematyczne, opracowane w latach 60., nie sprawdzają się już w realiach dynamicznych zmian klimatycznych. Dariusz zauważa, że miasta zmagają się z problemami nadmiaru wody podczas ulewnych deszczy lub jej brakiem w czasie suszy. Kluczem jest wykorzystanie wody opadowej jako zasobu, a nie wyzwania.

„Podejście multidyscyplinarne jest w Polsce jeszcze w powijakach, ale coraz częściej widzimy ciekawe projekty, które pokazują, że współpraca między branżami przynosi wymierne efekty” – podkreśla Dariusz.

Analiza terenu jako podstawa planowania inwestycji

Planowanie inwestycji miejskich wymaga kompleksowego podejścia już na etapie analizy terenu. To kluczowy proces, który pozwala na dokładne zrozumienie fizycznych i chemicznych właściwości danego obszaru oraz jego powiązań z otoczeniem.

Pierwszym krokiem jest identyfikacja lokalizacji działań, która determinuje podejście do dalszych etapów projektowych. Następnie przeprowadzana jest szczegółowa analiza terenu, obejmująca takie elementy jak:

• charakterystyka gleby,

• warstwy nośne,

• poziom wód gruntowych i ich wahania,

• zagrożenia powodziowe,

• charakterystyka zlewni, czyli analiza obszarów hydrologicznych połączonych z danym terenem.

Zrozumienie tych czynników pozwala uniknąć niespodzianek w dalszych etapach inwestycji oraz skuteczniej planować rozwiązania związane z gospodarką wodną.

Retencja wody jako priorytet projektowy

Jednym z kluczowych wyzwań w projektach urbanistycznych jest zarządzanie wodą opadową. Standardowe rozwiązania, takie jak betonowe zbiorniki retencyjne, często okazują się niewystarczające przy intensywnej zabudowie. Dlatego istotne jest wprowadzanie alternatywnych rozwiązań, które minimalizują wpływ na środowisko, takich jak:

• dachy zielone,

• zbiorniki bioretencyjne,

• elementy infiltracyjne.

Podejście to koncentruje się na retencji wody w miejscu jej opadu, co pozwala wykorzystać naturalne właściwości gleby i roślin do zatrzymywania i powolnego uwalniania wody. Ważnym aspektem jest także minimalizacja zużycia energii w procesie zarządzania wodą, co wpisuje się w szersze podejście do zrównoważonego rozwoju.

Współpraca z inwestorami – klucz do sukcesu

Jednym z najważniejszych elementów każdego projektu jest dialog z inwestorami. Zrozumienie ich perspektywy, oczekiwań i ograniczeń budżetowych pozwala na skuteczniejsze przekonywanie do wdrażania zielonej i błękitnej infrastruktury.

Rola legislacji w tej kwestii jest nieoceniona. Wprowadzenie wymagań dotyczących współczynników biologicznie czynnych, zielonych dachów czy retencji wody często zmienia podejście inwestorów, którzy zaczynają dostrzegać korzyści płynące z bardziej zrównoważonych rozwiązań.

Komercyjni inwestorzy, tacy jak deweloperzy czy właściciele centrów handlowych, są szczególnie zainteresowani aspektami finansowymi. Zrównoważone rozwiązania mogą zwiększyć wartość nieruchomości, przyciągnąć klientów i skrócić czas sprzedaży obiektów. Z kolei inwestorzy miejscy, reprezentujący samorządy, koncentrują się na długoterminowych korzyściach społecznych i ekologicznych.

Nowe wyzwania i możliwości legislacyjne

Zmieniające się regulacje prawne, takie jak raportowanie ESG, otwierają nowe możliwości w obszarze zielonej urbanistyki. Coraz większy nacisk kładzie się na wprowadzanie elementów infrastruktury, które nie tylko spełniają wymogi środowiskowe, ale również przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców.

Wprowadzenie takich rozwiązań wymaga edukacji inwestorów i projektantów oraz ciągłego poszukiwania innowacyjnych sposobów integracji zielonej infrastruktury w tkankę miejską. Jak pokazuje doświadczenie, legislacja może być kluczowym narzędziem w transformacji podejścia do planowania przestrzennego.

ESG jako fundament nowoczesnych strategii inwestycyjnych

Zrównoważony rozwój i społeczna odpowiedzialność biznesu stają się nieodłącznym elementem współczesnych strategii inwestycyjnych. Environmental and Social Governance (ESG) to nie tylko modne hasło, ale i kluczowy element raportowania, szczególnie w kontekście środowiskowym, który zyskuje na znaczeniu. Firmy, realizując wymagania Komisji Europejskiej w zakresie raportowania ESG, zmuszone są uwzględniać wpływ swojej działalności na środowisko, lokalne zasoby oraz społeczeństwo.

Jednym z głównych obszarów raportowania ESG jest zarządzanie zasobami wodnymi, emisją zanieczyszczeń oraz minimalizacja wpływu na degradację środowiska. Przykładowo, efektywne gospodarowanie wodą – zarówno w kontekście konsumpcji, jak i nawadniania – czy przeciwdziałanie suszom, to wyzwania, które firmy muszą uwzględniać w swojej działalności. Opracowanie kompleksowych operatów wodnoprawnych oraz wprowadzenie rozwiązań takich jak oczyszczanie wód opadowych czy ich recykling, stają się podstawą uzyskania pozytywnego wpływu na środowisko.

Neutralność klimatyczna i zielone obligacje

Budownictwo, choć obciążone dużym śladem węglowym, może być jednocześnie motorem zmian. Wprowadzenie tzw. błękitno-zielonej infrastruktury, obejmującej elementy takie jak zieleń miejska, wody powierzchniowe czy zrównoważone systemy odwadniania, może znacząco wpłynąć na redukcję emisji CO2. Inwestycje w tego typu rozwiązania mają potencjał osiągania neutralności klimatycznej w znacznie krótszym czasie – od 5 do 7 lat – w porównaniu z tradycyjnymi budynkami komercyjnymi, które osiągają ten cel często dopiero po 40 latach.

Na rynku coraz bardziej popularne stają się zielone instrumenty finansowe, takie jak obligacje środowiskowe, które przyciągają inwestorów zainteresowanych zrównoważonym rozwojem. To one mogą stać się kluczowym narzędziem finansowania projektów, które nie tylko minimalizują emisję CO2, ale i generują długofalowe zyski środowiskowe i społeczne.

Jeden z moich ulubionych projektów z wykorzystaniem BZI czyli Cheonggyecheon w Seulu

Współpraca multidyscyplinarnych zespołów

Realizacja takich projektów wymaga współpracy różnych ekspertów w ramach zespołów multidyscyplinarnych. Kluczowe jest tu zrozumienie, że zmieniające się prawo oraz rosnące wymagania miast i inwestorów, zmuszają do tworzenia kompleksowych rozwiązań. Eksperci techniczni, prawnicy oraz projektanci wspólnie opracowują strategie, które spełniają zarówno wymogi prawne, jak i oczekiwania inwestorów.

Coraz większa świadomość wśród projektantów, także w mniejszych miejscowościach, otwiera drzwi do bardziej innowacyjnych i zrównoważonych rozwiązań. Jak zauważono, miasta w Polsce zaczynają wprowadzać regulacje, które wymagają gospodarowania wodą opadową na terenie inwestycji czy ograniczania nieprzepuszczalnych powierzchni. Takie podejście sprzyja wprowadzaniu nowych, alternatywnych metod planowania przestrzennego.

Zmiana wyzwań w obliczu nowych realiów

Zmieniające się warunki klimatyczne, takie jak częste susze i nawalne opady deszczu, wymuszają na miastach i inwestorach zmianę podejścia do infrastruktury. Rozrastanie sieci kanalizacyjnych, choć kluczowe, nie zawsze jest wystarczające – średnice rur pozostają takie same, co utrudnia obsługę coraz większych przepływów. Wprowadzenie alternatywnych rozwiązań, takich jak retencja wody czy systemy zielono-niebieskie, staje się nieodzowne dla zrównoważonego rozwoju miast.

Polecenie książkowe odcinka:

📚 Geiger W. - Nowe Sposoby Odprowadzania Wód Deszczowych. Poradnik
📚 Nieznane wiezy natury - Peter Wohlleben